ประเพณีผีขนน้ำ เป็นการละเล่นพื้นบ้า

ประเพณีผีขนน้ำ เป็นการละเล่นพื้นบ้านของชาวนาซ่าว ตำบลนาซ่าว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย การเล่นผีขนน้ำของชาวบ้านนาซ่าวนี้ไม่มีประวัติว่าเล่นครั้งแรกเมื่อใด แต่ชาวบ้านก็เล่นสืบมาเป็นประเพณีเช่นที่บรรพบุรุษเคยปฏิบัติมาทุกปี กล่าวคือ
บ้านนาซ่าวแต่เดิม ชาวบ้านได้อพยพมาจากฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง เป็นชนกลุ่มน้อยเผ่าไทยพวนโดยอพยพมาหาที่ทำกินตั้งหลักแหล่งเพื่อทำการเกษตร และเลี้ยงสัตว์ จนมาพบบริเวณที่เหมาะแก่การตั้งหลักแหล่ง และพื้นที่อุดมสมบูรณ์คือ นาซำหว้า ก็พากันปลูกบ้านสร้างที่อยู่อาศัย และยึดบริเวณนาซำหว้า เป็นที่ทำมาหากินเรื่อยมา พอชุมชนขยายมากขึ้นก็ย้ายบริเวณบ้านสองโนน และตั้งเป็นหมู่บ้านใหญ่ขึ้น แต่ก่อนหมู่บ้านยังไม่มีที่ยึดเหนี่ยวจิตใจคงนับถือผีบรรพบุรุษ ผีปูย่าเท่านั้น เป็นประเพณีสืบทอดกันมาตั้งแต่แรก




พิธีกรรมไหว้ผีบรรพบุรุษ นั้น ชาวบ้านจะมีการร่วมกันจัดทำขึ้น โดยเรียกว่า “เลี้ยงบ้าน” กำหนดเอาวันเสร็จสิ้นจากการทำไร่ทำนาโดยมี “จ้ำ” เป็นผู้ทำหน้าที่สื่อสารระหว่างชาวบ้านกับนางเทียมผู้เป็นร่างทรงของเจ้าปู่จิรมาณพ และเจ้าปู่ผ่านพิภพ ซึ่งร่างทรงของเจ้าปู่ทั้งสองทำพิธีเข้าทรงกำหนดวันที่จะเลี้ยงบ้านขึ้น จากนั้น จ้ำจะไปประกาศบอกชาวบ้านโดยการตะโกนตามสี่แยกหรือที่ชุมชนหนาแน่นหรือไม่ก็ใช้วิธีการบอกกล่าวโดยขึ้นไปบอกตามบ้านทุกหลังคาเรือนภายในหมู่บ้าน ว่าในปีนี้จะกำหนดจัดพิธีการเลี้ยงบ้านแล้วให้ชาวบ้านจัดหาข้าวปลาอาหารและของบวงสรวงต่าง ๆ ไปประกอบพิธีกันที่ดอนหอ “ศาลเจ้าปู่” ของหมู่บ้าน เดิมการบวงสรวงนั้นผู้ที่เป็นร่างทรงของเจ้าปู่ใหญ่ นางดอกไม้ จันมา เล่าว่า การบวงสรวงสัตว์เลี้ยงภายในบริเวณศาล สัตว์ที่นำไปผูกหลักเลี้ยงจะตายเองโดยไม่มีการฆ่า ขณะที่ประกอบพิธีอัญเชิญผีเจ้าปู่และผีบรรพบุรุษต่าง ๆ ให้ลงมากินเครื่องเซ่น ปัจจุบันไม่นิยมทำกันแล้วเพียงแต่นำเครื่องเซ่นพวกข้าวปลาอาหาร และสิ่งของอื่น ๆ ตามที่กล่าวมาข้างต้นมาประกอบพิธี



การทำพิธีบวงสรวงนั้นร่างทรงจะอัญเชิญวิญญาณของเจ้าปู่เข้าทรงคือ เจ้าปู่ใหญ่ เจ้าปู่จิรมาณพ และเจ้าปู่ผ่านพิภพ ร่างทรงก็จะขึ้นประจำศาลเจ้า จ้ำก็จะทำพิธีโดยการประกาศอัญเชิญวิญญาณผีเจ้าปู่และผีบรรพบุรุษต่าง ๆ ลงมากินเครื่องเซ่นตามที่จัดหาไว้ หลังจากเสร็จสิ้นพิธีการเลี้ยงผีบ้านก็จะมีการฉลองด้วยการร้องรำทำเพลง ซึ่งจะประกอบด้วยนางเทียมร่างทรงเจ้าปู่ นางเทียมร่างทรงคนอื่นๆ นางแต่ง จ้ำและผู้มาร่วมพิธีอย่างสนุกสนาน พิธีเลี้ยงบ้านนี้จะทำกันปีละครั้งเท่านั้น และทำกันทุกปี

จุดมุ่งหมายเพื่อเป็นการตอบแทนบุญคุณ ที่ผีปู่ผีย่า ตลอดจนผีบรรพบุรุษในหมู่บ้าน ได้ปกปักรักษา คุ้มครองตนและชาวบ้านให้อยู่เย็นเป็นสุขทำมาหากินได้อย่างอุดมสมบูรณ์ ซึ่งผู้เป็นร่างทรงเจ้าปู่จะเป็นผู้กำหนดพิธีการ ในการทำพิธีเลี้ยงบ้านทุกปี นางเทียม นางดอกไม้ จันมา ร่างทรงเจ้าปู่ใหญ่ และเจ้าปู่จิรมาณพ กับนางเทียม นางจันดี คำบุญยอ ร่างทรงเจ้าปู่ผ่านพิภพ ทั้งสองคนเป็นพี่น้องกัน โดยจะมีจ้ำช่วยเป็นผู้ทำหน้าที่สื่อสารนำเรื่องราวต่าง ๆ แจ้งแก่ชาวบ้านเมื่อจะทำพิธีเลี้ยงบ้านในแต่ละปี การสืบทอดตำแหน่งนางเทียมของทั้งสองคนพี่น้องนี้ สืบทอดตำแหน่งตามสายตระกูลที่เจ้าปู่จะเข้าร่างทรงภายในบ้านนางเทียมทั้งสองประกอบด้วย เครื่องสักการะเจ้าปู่และอุปกรณ์ที่ทำพิธีครบถ้วน

ผลลัพธ์ (อังกฤษ) 1:

ประเพณี ผี ขน น้ำ เป็น การละเล่น พื้นบ้าน ของ ชาวนา ซ่า ว ตำบล นา ซ่า ว อำเภอ เชียงคาน จังหวัด เลย กล่าว คือ
บ้านนา ซ่า ว แต่ เดิม และ เลี้ยง สัตว์ และ พื้นที่ อุดม สมบูรณ์ คือ นา ซำ หว้า ก็ พา กัน ปลูก บ้าน สร้าง ที่ อยู่ อาศัย และ ยึด บริเวณ นา ซำ หว้า เป็น ที่ ทำ มา หากิน เรื่อย มา และ ตั้ง เป็น หมู่บ้าน ใหญ่ ขึ้น ผี ปู ย่า เท่านั้น นั้น ชาว บ้าน จะ มี การ ร่วม กัน จัด ทำ ขึ้น โดย เรียก ว่า "เลี้ยง บ้าน" "จ้ำ" และ เจ้าปู่ ผ่าน พิภพ จาก นั้น ๆ ไป ประกอบ พิธี กัน ที่ ดอน หอ "ศาล เจ้าปู่" ของ หมู่บ้าน นาง ดอกไม้ จัน มา เล่า ว่า ๆ ให้ ลง มา กิน เครื่องเซ่น และ สิ่งของ อื่น ๆ เจ้าปู่ ใหญ่ เจ้าปู่ จิร มาณพ และ เจ้าปู่ ผ่าน พิภพ ร่าง ทรง ก็ จะ ขึ้น ประจำ ศาล เจ้า ๆ ลง มา กิน เครื่องเซ่น ตาม ที่ จัดหา ไว้ นาง เทียม ร่าง ทรง คน อื่น ๆ นาง แต่ง จ้ำ และ ผู้ มา ร่วม พิธี อย่าง สนุกสนาน ที่ ผี ปู่ ผี ย่า ตลอด จน ผี บรรพบุรุษ ใน หมู่บ้าน ได้ ปกปักรักษา ใน การ ทำ พิธี เลี้ยง บ้าน ทุก ปี นาง เทียม นาง ดอกไม้ จัน มา ร่าง ทรง เจ้าปู่ ใหญ่ และ เจ้าปู่ จิร มาณพ กับ นาง เทียม นาง จัน ดี คำ บุญ ย อ ร่าง ทรง เจ้าปู่ ผ่าน พิภพ ทั้ง สอง คน เป็น พี่น้อง กัน ๆ